Trong nuôi tôm nước lợ theo hình thức bán thâm canh và thâm canh, nhất là nuôi tôm Chân trắng (Penaeus vannamei), nông dân thường thả tôm giống với mật độ lớn, từ 30-40 con/m2 (đối với tôm Sú – Penaeus monodon) và 80-100 con/m2 (đối với tôm Chân trắng), từ đó lượng thức ăn cung cấp cho tôm cũng rất lớn và lượng chất thải cũng không nhỏ:
Nếu lấy tôm Chân trắng làm điển hình, thì với diện tích 01 ha nuôi tôm sẽ thả 800.000 con giống, dự kiến sản lượng thu hoạch 7 – 7,2 tấn; như vậy với hệ số thức ăn thông thường là 1: 1,2 thì lượng thức ăn cung cấp phải là 8,5 tấn , do đó khối lượng thức ăn không sử dụng hết hoặc chất thải của tôm (tối thiểu sẽ chiếm 10%-15% tổng lượng thức ăn) cùng với tồn dư của các loại hóa chất cải tạo ao (Vôi, Zeolite, Dolomite), các loại phân bón gây tảo và thuốc thú y thủy sản, sẽ ước khoảng 2 tấn.
Với 01 lượng chất thải và chất tồn dư lớn như vậy nếu không được xử lý triệt để thì sẽ biến thành môi trường thuận lợi cho các loại vi khuẩn kỵ khí phát triển, là điều kiện lý tưởng cho các loài giáp xác (còng, tôm ký cư…), nhuyễn thể (ốc đắng, ốc đen) địch hại sinh sôi nẩy nở và mang theo các mầm bệnh là các virus nguy hiểm. Thông thường, cứ sau một vụ nuôi, nông dân xử lý bằng cách bơm nước bằng các vòi xịt mạnh kết hợp với việc dùng trang cào để dồn chất thải về một góc ao hoặc vùng trũng giữa ao, sau đó thu gom đem đổ hoặc dồn thẳng ra mương thoát; khi đã thu dọn sạch, nông dân lại tiếp tục phơi đáy ao, bón vôi cải tạo ao và tiếp tục nuôi tôm cho vụ 2. Đối với cách xử lý này và với thời gian nuôi liên tục sẽ không thể xử lý triệt để các chất thải và các mầm bệnh cũng như không giải quyết hết các tình trạng hư hỏng rò rỉ của ao; phải cần 01 thời gian tương đối lâu để phơi thật khô nền đáy, bóc tách hết lớp mùn đã đóng thành vẩy (dễ thu gom) và giải quyết tốt các hư hỏng của ao.
Một phương thức tốt để nuôi tôm có hiệu quả và cũng để nhằm giải quyết vấn đề trên, đó là phương thức nuôi tôm sử dụng ao luân canh:
Nguyên tắc 1: ao đã nuôi tôm và thu hoạch xong được sử dụng làm ao lắng cho ao chuẩn bị nuôi; vì là ao lắng nên người nuôi mạnh dạn sử dụng các loại hóa chất, chất sinh học để xử lý nước nên nước nuôi thường được xử lý mầm bệnh triệt để, đồng thời ao lắng sẽ có đủ thời gian để kiểm tra sửa chữa các hư hỏng.
Nguyên tắc 2: Trại nuôi phải có mương cấp thoát nước riêng biệt. Như vậy, mương cấp nước của vụ 1 sẽ trở thành mương cấp nước cho vụ 2 và ngược lại.
Nguyên tắc 3: Phải có ao chứa và xử lý chất thải, tuyệt đối không thải ra mương cấp hoặc thoát nước nhằm tránh lây lan mầm bệnh.
Sơ đồ bố trí 01 trại nuôi theo phương thức luân canh ao nuôi như sau:
Với sơ đồ như trên, vụ 1 sẽ sử dụng ao I và II làm ao nuôi, ao 1 và 2 là ao lắng và mương 1 sẽ là mương cấp nước cho ao 1 và 2. Đến vụ 2, ao 1 và 2 sẽ trở thành ao nuôi, ao I và II sẽ trở thành ao lắng và mương 2 sẽ trở thành mương cấp nước cho ao I và II.
Như vậy, việc nuôi tôm theo phương thức luân canh ao vẫn đảm bảo theo khuyến cáo vụ mùa do Bộ Nông nghiệp và PTNT qui định, đồng thời có đủ thời gian xử lý triệt để chất thải và các sự cố hư hỏng của ao, cũng như kiểm soát tốt nguồn nước nuôi.
Hiệu quả kinh tế của phương thức này đã được minh chứng tại 02 hộ nông dân:
- Hộ ông Nguyễn Chí Thanh, thuộc ấp 3, xã Hiệp Phước, huyện Nhà Bè: Nhờ nuôi tôm Chân trắng theo phương thức kể trên, anh liên tục gặt hái được kết quả rất khả quan. Từ năm 2007, năng suất bình quân 7 tấn/ha/năm, cá biệt đạt 11 tấn/ha/năm trong vụ 1 năm 2009.
- Hộ ông Trần Hòang Phong, thuộc ấp Lý Hòa Hiệp, xã Lý Nhơn, huyện Cần Giờ, nuôi tôm Chân trắng trên diện tích 1,6 ha, liên tục từ năm 2008, với năng suất luôn đạt >7tấn/ha/năm.
(còn tiếp)
Trịnh Biên
Phòng Thủy sản