Cây măng tây có tên tiếng Anh: Asparagus, tên khoa học: asparagus officinalis L. thuộc họ măng tây Asparagaceae, là một loại rau cao cấp được nhập vào trồng tại Việt Nam từ những năm 60 – 70 ở các vùng như Đông Anh – Hà Nội, Kiến An – Hải Phòng, Đức Trọng – Lâm Đồng. Sản phẩm của cây măng tây là đoạn thân non, có hàm lượng dinh dưỡng khá cao, gồm nước chiếm 83%, chất khô 17%, trong đó: protein 2,2%, đường 1.2%, chất xơ 2,3% và nhiều khoáng chất như kali, magnê, canxi, sắt, kẽm, selenium, đồng, phospho,... Ngoài ra, chúng còn chứa rất nhiều loại vitamin quan trọng như vitamin K, C, A, Pyridoxine (B6), Riboflavin (B2), Thiamin (B1) và các chất khác như Triptophan, Folate,...
Đặc điểm sinh trưởng phát triển:
Măng tây là loại cây trồng lâu năm, dạng bụi thân thảo, được trồng trong các vùng có nhiệt độ trung bình khoảng 25oC. Tuy nhiên, ngày nay, do tiến bộ trong việc chọn giống nên đã tạo được những dòng măng tây xanh, sinh trưởng và phát triển tốt trong những vùng nhiệt đới có nhiệt độ trung bình trong năm cao. Bộ phận thu hoạch của măng tây là măng. Trước khi nhú khỏi mặt đất, măng có màu trắng, mềm, khi mọc cao lên chúng biến thành màu xanh và phát sinh cành, cây có thể cao từ 1,5 – 2 m.
Măng tây là cây ưa sáng, chúng rất mẫn cảm với đất trồng. Đất trồng măng tây phải có độ phì cao, tơi xốp, giàu mùn và độ pH từ 6 – 7 là tốt nhất. Để có măng mềm, ngọt, cần phải cung cấp đủ nước và giữ ẩm cho cây, ẩm độ đất tốt nhất là từ 65 – 70%.
Măng tây được trồng bằng hạt (chủ yếu là hạt lai F1). Thời gian gieo trồng, chăm sóc trong vườn ươm khoảng 2 – 3 tháng, khi cây cao được 25 – 30 cm đem trồng ở ruộng sản xuất. Sau khi trồng, nếu chăm sóc tốt, từ tháng thứ ba cây bắt đầu cho măng. Tại các vùng nhiệt đới không có mùa đông, cây sinh trưởng, phát triển quanh năm nên cho năng suất khá cao. Thời gian khai thác kinh tế kéo dài 10 – 15 năm. Mật độ trồng trung bình từ 20.000 – 22.000 cây/ha. Cây rất ít bị sâu bệnh, thường có 2 loại bệnh phổ biến như sau: bệnh chết cây do nấm Fusarium oxysporum và F. moniliforme và bệnh khô cành, sọc thân do nấm Puccinia Asparagi.
Kết quả ban đầu trồng tại thành phố:
Năm 2005, một doanh nghiệp đã kết hợp với 07 hộ nông dân tại huyện Củ Chi triển khai mô hình trồng thử nghiệm giống măng tây xanh trên diện tích khoảng 1,3 ha, đến nay đã thu hoạch. Hiện nay, mô hình mở rộng thêm với diện tích 3,75 ha, có 20 hộ tham gia.
Ghi nhận được qua khảo sát sự sinh trưởng của cây măng tây trồng tại thành phố như sau: Măng tây được trồng tại thành phố là giống măng tây xanh, trồng từ hạt, thời gian gieo trồng trong vườn ươm kéo dài 2,5 tháng. Lúc đó, cây đạt chiều cao 25 cm và bắt đầu đem ra trồng trên ruộng sản xuất. Thời gian trồng cho đến ngày thu hoạch măng đầu tiên là 3,5 tháng. Tuy nhiên, năng suất măng bắt đầu ổn định kể từ đợt thu hoạch thứ 2 (9 – 10 tháng sau khi trồng). Năng suất măng thu hoạch tại các ruộng của nông dân trung bình 10 – 12 kg/ngày/1.000m2, trong đó, măng loại 1 đạt trên 95% (măng loại 1 có đường kính gốc >0,7cm, chiều cao >18cm).
Cây sinh trưởng phát triển liên tục trong năm. Tuy nhiên, do đặc điểm khai thác, sau thời gian 3 tháng phải ngưng thu hoạch măng để thay thế cây mẹ, thời gian này kéo dài 30 – 40 ngày. Do đó, trong 1 năm chỉ cho thu hoạch 8 tháng, tương ứng với 240 ngày. Như vậy, năng suất măng trong 1 năm có thể đạt 2.400 kg/1.000m2 (10 kg/ngày x 8 tháng x 30 ngày = 2.400 kg), tương đương 24 tấn/ha/năm.
Trong quá trình trồng tại thành phố có xuất hiện bệnh khô cành, sọc thân do nấm Puccinia Asparagi . Nông dân phòng ngừa bằng cách phun thuốc CoC -85 vào thời gian cây không cho măng.
Do là cây trồng mới nên việc canh tác cây măng tây bước đầu được nông dân tiếp cận và vận dụng kinh nghiệm để nâng cao năng suất, chất lượng, tự chế nón để úp vào đầu các cây măng, hạn chế hư hỏng do nước... Việc thu hoạch khá đơn giản, nông dân tận dụng lao động nhàn rỗi và lao động lớn tuổi để sơ chế sản phẩm giao nộp theo hợp đồng với công ty.
Đánh giá về hiệu quả kinh tế:
Với chi phí đầu tư ban đầu cho 1 ha tương ứng với khoảng 50 – 60 triệu đồng, sau khi trồng khoảng 6 tháng cây sẽ cho năng suất ổn định, khoảng 24 tấn/ha như hiện nay và giá bao tiêu sản phẩm là 10.000đ/kg của công ty thì nông dân có thể tạo ra một giá trị khoảng 240 triệu đồng/ha/năm. Sau khi trừ chi phí, có thể tạo thu nhập khoảng 150 – 180 triệu đồng/ha/năm. Thời gian khai thác của cây măng tây kéo dài 8 - 10 năm, nếu quá trình trồng chăm sóc cây tăng cường phân hữu cơ đầy đủ sẽ có khả năng nâng cao được năng suất và giá trị.
Tóm lại, cây măng tây xanh là một đối tượng cây trồng mới, có thị trường tiêu thụ khá lớn trong và ngoài nước; là đối tượng cây trồng cho giá trị kinh tế rất cao, góp phần nâng cao thu nhập nông nghiệp; bước đầu tỏ ra thích nghi sinh trưởng phát triển tốt trên vùng đất xám của huyện Củ Chi. Việc trồng cây măng tây đơn giản, có thể tận dụng được lao động nhàn rỗi và người lớn tuổi trong nông thôn hiện nay, phù hợp để chọn làm cây trồng phục vụ chuyển đổi cơ cấu cây trồng.
Hiện nay, Trung tâm Khuyến nông thành phố đang phối hợp với doanh nghiệp nghiên cứu hoàn thiện dần quy trình để giúp nông dân nâng cao năng suất chất lượng và mở rộng diện tích canh tác.
ThS. Hoàng Văn Ký
Phòng Kỹ thuật Nông nghiệp Trung tâm Khuyến nông
